Schaduw biedt verkoeling. Bomen zijn veruit de beste oplossing maar ook bouwkundige constructies kunnen voor meer schaduw in de stad zorgen. Arcades en overdekte wandelpaden zijn stedenbouwkundige elementen die in warme landen reeds gebruikelijk zijn om schaduw te creëren.
Het principe van schaduw bestaat uit het afvangen van zonnestraling, zodat de energie die het oppervlak bereikt kleiner wordt. Schaduw kan de inkomende zonnestraling met een factor tien verlagen. In dat geval is er tien keer minder zonne-energie beschikbaar om de temperatuur van een oppervlak onder de boom, bijvoorbeeld de huid van iemand die in de schaduw van de boom zit, op te warmen. Het verschil in gevoelstemperatuur tussen een locatie die blootgesteld is aan de zon en een locatie in de schaduw van een boom is 3 tot 19°C (Klok et al., 2019). Schaduw is de beste manier om de gevoelstemperatuur te verlagen.
Toepassing en ontwerp
Er zijn vele manieren waarop steden in schaduw kunnen voorzien. Gebouwen zorgen voor veel schaduw, maar bomen zijn veruit de beste oplossing, omdat ze niet alleen voor schaduw zorgen, maar ook door verdamping bijdragen aan verkoeling. Dat neemt niet weg dat, als er geen bomen zijn, schaduw van een pergola of parasol eveneens een goede optie is als de straat weinig ruimte biedt voor vegetatie, zoals in smalle winkelstraatjes. Een voordeel van dat soort schaduwvoorzieningen is dat ze ’s avonds kunnen worden verwijderd, waardoor de in de bodem en gebouwen opgeslagen warmte kan ontsnappen en de stad sneller afkoelt.
Effectiviteit
Het creëren van schaduw door bouwkundige constructies hangt sterk af van het type constructie. Parasols en doeken zorgen voor een verlaging van de luchttemperatuur tussen de 0 en 1°C; de PET wordt dan verlaagd met 2 tot 17°CKluck et al, 2020.
Indicatie kosten
Voor belangrijke routes van langzaam verkeer en voor verblijfplekken is het goed als er tijdens de hoogste zonnestand in de zomer minimaal 30% schaduw is. Dat staat ook in de basisveiligheidseisen van de Metropoolregio Amsterdam en in de eisen van het Convenant Klimaatadaptief Bouwen in Zuid-Holland. Volgens informatie van de Rijksdienst van Ondernemend NederlandRVOzijn de kosten voor het aanleggen van bouwkundige constructies om schaduw te creëren tussen minimaal € 150 en maximaal € 220 per m². Voor het beheer van deze routes en verblijfplekken zullen de kosten slechts beperkt stijgen.