Een helofytenfilter is een zandfilter dat meestal is beplant met rietplanten. De eigenlijke zuivering van het afvalwater vindt plaats door bacteriën die in de wortelzone leven. De rietplanten dienen voornamelijk als beluchting voor deze wortelzone en om het nitraat en fosfor op te slaan.
In het helofytenfilter wordt het afvalwater enkele centimeters onder het maaiveld van het filter gelijkmatig verdeeld. Door de toevoer onder het oppervlak plaats te laten vinden ontstaat er geen geuroverlast. Het afvalwater sijpelt dan door de zandlaag en de wortelzone waar de biologische zuivering plaatsvindt. Onderin het zandfilter is een drainage aangebracht waarin het gezuiverde afvalwater wordt verzameld. Meestal worden er in de zandlaag ijzer- of koperdeeltjes toegevoegd om fosfaten te binden. Een helofytenfilter is door het aanbrengen van folies, kleilagen of beton hydrologisch volledig afgesloten van de bodem. [Aquarama, 2011]
