Maerten van Heemskerckstraat, Heemskerk/Beverwijk

Projectvraag

Voor Heemskerk was het vervangen van de verharding urgent, in het deel van Beverwijk moest de riolering vervangen worden. Daarnaast heeft de provincie de Maerten van Heemskerckstraat aangewezen als onderdeel van een regionale doorfietsroute. Deze drie opgaven tezamen lagen aan de basis van het project.

De gemeente Heemskerk heeft daarnaast het beleid bij alle renovatie- en nieuwbouwprojecten het regenwater lokaal vast te houden en te infiltreren en de openbare ruimte te vergroenen. Infiltratie binnen dit project is relatief eenvoudig te realiseren vanwege de ondergrond van zand.
Bewonersparticipatie maakt onderdeel uit van het project, dit was relatief nieuw voor beide gemeentes. Voor de bewonersparticipatie is dan ook extra financiële ruimte opgenomen binnen het project om externe deskundigheid op dit gebied in te schakelen. Daarnaast experimenteert de gemeente Heemskerk al langer met verschillende vormen van infiltratie om zo de interne deskundigheid te vergroten. Voor onderzoek op dit gebied zijn er aparte financiële middelen beschikbaar waarvan binnen dit project gebruik gemaakt kon worden.
Voor de realisatie van de doorlopende fietsroute was er een subsidie vanuit de provincie.

Aanpak en voorbereiding

Binnen de gemeente Heemskerk wordt al meer dan 5 jaar integraal gewerkt aan projecten. Vanaf de start van een project worden de relevante afdelingen van de gemeente erbij betrokken zodat er afstemming aan de voorkant plaatsvindt.
De voorbereiding van het project Maerten van Heemskerckstraat begon in 2016. Men besloot op initiatief van de projectleider om bewonersparticipatie een prominentere rol te geven dan gebruikelijk.

Dit was geen uitgangspunt in de beginfase. De projectleider wilde in dit project intensievere bewonersparticipatie om draagvlak en betrokkenheid te creëren.

Het project werd als volgt gestructureerd:

• Initiatieffase
• Definitiefase en archeologisch onderzoek
• Ontwerpfase
• Realisatiefase

Met de Factor C methodiek zijn de relevante stakeholders geïdentificeerd: nutsbedrijven voor gas, elektra en telecom, schoolbestuur, woningbouwcoöperatie, bewoners en natuurlijk de gemeentelijke diensten van beide gemeentes voor riolering, verkeer en groenbeheer.

Door de projectleider is in samenwerking met het projectteam een aanpak ontwikkeld om de bewoners en de school goed te informeren en erbij te betrekken. Aan de straat is een basisschool gelegen met parkeerplekken voor halen en brengen met de fiets en de auto. Dit zorgt voor overlast en vraagt aandacht. Vertegenwoordigers van de school deden mee in het participatieproces.

De realisatie van het doorlopende provinciale fietspad stelde eisen aan het profiel en de materialisatie van de nieuwe straat. Het fietspad moest 4,5m breed zijn en van asfalt. Dit was binnen het smalle profiel niet haalbaar. Vanwege het smalle straatprofiel en de wens van vergroening is er gekozen om een ‘auto te gast’ straat aan te leggen met een fietsweg van 3,54 m en aan weerszijden een rammelstrook van 0,48 m.

Budget

Binnen het project was een budget voor vervanging van bestrating, vervanging en verplaatsing van het riool en het afkoppelen van het regenwater van het riool.
De straat is onderdeel geworden van een regionale doorfietsroute. Voor dit onderdeel was een aanvullende subsidie beschikbaar vanuit de provincie.

De kosten voor het vergroenen van de straat zijn ondergebracht binnen het budget van klimaatadaptatie.

Ontwerp

In het smalle straatprofiel komen veel opgaven bij elkaar: verkeer in twee richtingen, regionale fietsroute, parkeren, ruimte voor voetgangers en de wens om te vergroenen. Daarnaast is afkoppelen van het regenwater en lokaal infiltreren een opgave. Met deze uitgangspunten is er een schetsontwerp gemaakt. Het ontwerp is besproken met de bewoners. De gehele projectvoorbereiding en technische uitwerking zijn in de eigen organisatie gedaan tot en met de aanbesteding. De begeleiding van de uitvoering is gedaan door de eigen projectvoorbereider.
Binnen het project is zoveel mogelijk gekozen voor het hergebruiken van materialen zoals o.a. de oude trottoirtegels.

Wateropgave

In het gemeentelijk beleid is opgenomen dat men overal in Heemskerk hemelwater lokaal laat infiltreren in de ondergrond. Uit ervaringen bij vorige projecten zijn de successen meegenomen en de verbeterpunten doorgevoerd. Ondergrondse kratten, infiltratiebuizen omwikkeld met geotextiel en waterdoorlatende verharding bleken in het verleden niet voldoende succesvol, hier heeft men dan ook niet voor gekozen.

Een eerder project met een gebroken hardstenen waterbergende wegfundering bleek wel succesvol. Dit principe is als uitgangspunt genomen voor dit project en op basis van de eerdere ervaringen verder ontwikkeld. Na het bepalen van de K-waarde, een maat voor de doorlaatbaarheid van de bodem, is er een keuze gemaakt voor de waterbergende wegfundering en de verschillende componenten ervan.
Samen met Wavin is een infiltratiebuis ontwikkeld met een grotere doorsnede dan normaal (125 mm). Deze gesleufde buis van gerecycled kunststof wordt zonder beschermingsdoek (geotextiel) toegepast. De buis ligt in de hardstenen funderingslaag. De korrelgrote van het hardsteen is zo gekozen dat de funderingslaag 40% holle ruimte heeft. De buizen liggen tussen kolken met een extra grote zandvang. Via de kolken worden ook de buizen doorgespoten en uitgezogen. In de kolk aan de ene kant wordt ingespoten en uit de kolk aan de andere kant wordt uitgezogen.

Het asfalt ligt rechtstreeks op het hardsteen. Na het aanbrengen van het hardsteen is een maand gewacht met asfalteren zodat het hardsteen kon inklinken.
Het hemelwater van de woningen is afgekoppeld en wordt door middel van een infiltratiebuis naar de hardstenen wegfundering gebracht zodat het restant aldaar kan infiltreren.

Doordat steeds de technische uitwerking, de begeleiding van de aanbesteding tot en met de oplevering door dezelfde persoon met een technische achtergrond werd gedaan kon er van ieder project geleerd worden en is er in de gemeente veel kennis opgebouwd.

Vergroenen

De Maerten van Heemskerckstraat heeft weinig tot geen groen. Alleen aan de Beverwijkse zijde liggen terplekke van een aantal zijstraten kleine (bos)plantsoenen met enkele bomen en heesters.
In de nieuwe situatie is samen met de bewoners gekozen voor een kleuriger en biodiverser straatbeeld met zo veel mogelijk groen. Door het smalle wegprofiel en de hoge parkeerdruk is er weinig ruimte voor grote groenvakken. Er zijn zoveel mogelijk smalle groenstroken gemaakt voor vaste planten en een aantal boomvakken met onderbeplanting tussen parkeervakken. Voor de school zijn een aantal grote, verhoogde beplante bakken met zitrand gemaakt. De bewoners kunnen een voorkeur aangeven voor kleurgroepen van beplanting in de groenvakken in hun deel van de straat. Enkele bewoners hebben in samenwerking met de gemeente geveltuintjes aangelegd.
De keuze voor een gevarieerde, bloeiende beplanting versterkt de biodiversiteit; ook dit is beleid van de gemeente Heemskerk.

Hittestress verminderen door het plaatsen van bomen die voor voldoende schaduw zorgen was binnen de beperkte openbare ruimte maar zeer beperkt mogelijk. Op strategische plekken worden bomen geplant met onderbeplanting zodat er kleine koele plekken ontstaan.

Bewonersparticipatie

Binnen het project is aandacht besteed aan bewonersparticipatie. Er hebben inloopavonden plaatsgevonden waarop de bewoners geïnformeerd werden over het project en over klimaatadaptatie. Tijdens de inloopavonden werden de plannen gepresenteerd en kon men meedenken over de (groene) inrichting van de straat. Er werd veel gediscussieerd over groen versus parkeerplekken. Gedurende het project heeft er geregeld terugkoppeling plaatsgevonden over de vorderingen en de inrichting van de straat vanuit de gemeente.

De definitieve keuze voor beplanting heeft in het najaar 2020 plaats gevonden in samenwerking met de bewoners. Door Corona zijn fysieke bijeenkomsten niet meer mogelijk geweest, er werd gezocht naar een andere manier van communiceren met de bewoners. Er werd gebruik gemaakt van Maptionnaire , een e-tool voor participatie in de leefomgeving.

Aanvankelijk hadden een aantal bewoners enige weerstand tegen het aanplanten van bomen in de straat, echter toen het definitieve beplantingsplan gepresenteerd werd besloten mensen dat ze het zo leuk vonden dat ze toch extra bomen wilde in de straat.

Uitvoeringsfase

De uitvoering startte vanaf half 2020 en vond in vier fasen plaats om overlast voor de bewoners te beperken. Het project is opgeleverd voorjaar 2021.

Onderhoud

Normaliter wordt in Heemskerk het groen door de gemeente zelf beheerd. Hier bestond een interessante tegenstelling binnen het project. In Heemskerk had groenbeheer geen goede ervaringen met vaste planten in de groenstroken, maar in Beverwijk juist wel. Voor het groenonderhoud van de beplante stroken met de vaste planten is een deskundige derde partij gevonden. Deze partij heeft de aanplant en het onderhoud voor het eerste jaar verzorgt. Na dit eerste jaar zal het onderhoud door de gemeente Heemskerk gedaan worden.

Conclusie en aanbevelingen met betrekking tot bewonersparticipatie

• Een goede communicatie en continuïteit in de communicatie is een punt van aandacht, zowel met betrekking tot de interne communicatie tussen de disciplines als ook met externe partijen, zoals bewoners en nutsbedrijven.
• Zijn de laatste en de complete versies van het ontwerp gecommuniceerd naar alle partijen? Zijn er alle wijzigingen gecommuniceerd (bijv. lichtmasten die verkeerd op tekening staan kunnen leiden tot opmerkingen van bewoners).
• Extra tijd en geld opnemen in de planning en begroting voor verrassingen (het is niet altijd duidelijk wat er aan ondergrondse kabels en leidingen ligt, dit kan tijdens de uitvoering weer tot vertraging  leiden.
• Voldoende budget voor bewonersparticipatie; dit kost extra tijd en dus geld.
• Zijn de (meer)kosten voor beheer van het extra groen besproken en ingepland met en bij de afdeling beheer.
• Zorg er voor dat de nutsbedrijven inde opstart al betrokken zijn, zodat plannen goed op elkaar afgestemd zijn.

Conclusie en aanbevelingen met betrekking tot de uitvoering

• De gemeente Heemskerk heeft minder goede ervaringen in eerdere projecten opgedaan met het gebruik van ondergrondse kratten, omwikkelde infiltratiebuizen en waterdoorlatende verharding.
• Zij hebben wel goede ervaringen met de toepassing van gebroken hardsteen in combinatie met kolken.