Aan één van de hoofdwegen naar het Floriade Almere Expo 2022 terrein staat de nieuwbouw van de groene onderwijs- en kennisinstelling Aeres Hogeschool Almere. Het gebouw is ontworpen met oog voor een gezonde, inspirerende werk- en leeromgeving in een energieneutraal, klimaatadaptief, groen en circulair gebouw. Het gebouw valt op door de uitgebreide groene gevel.
Omschrijving van het gebied, opgave, gebiedskenmerken, aanleiding
Het ontwerp weerspiegelt zowel de duurzame identiteit van het onderwijs van de faculteit van de Aeres Hogeschool in Almere als het centrale thema van de wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade Expo 2022: ‘Growing Green Cities’. ‘Groen’ is dan ook een belangrijke bouwsteen voor de nieuwbouw. Enerzijds als het gaat om duurzame, circulaire en zelfvoorzienende oplossingen. Anderzijds is het letterlijk een groene school. Een ‘groene long’ met verschillende soorten groene wanden, planten en bomen, beweegt zich als een landschap door het gebouw, van entree tot dak. Het groen prikkelt de zintuigen en heeft ook een educatieve waarde; studenten in Almere doen onderzoek naar stedelijke voedselvoorziening en gezond leven in de groene stad én naar de wijze waarop het groen in de school bijdraagt aan de leerprestaties. Het ontwerp, de aanleg en het beheer van het groen zijn in één hand.
Naast een duurzaam beeldmerk van de Floriade moest de nieuwe hogeschool bovenal een plek worden waar studenten graag naar toe gaan. De gezondheid, het welzijn en het gebruiksgemak van medewerkers en studenten kregen daarom veel aandacht in het ontwerp. Aeres gaat als eerste school in Nederland voor het Platinum WELL-certificaat.
Proces
Het groenconcept van het gebouw is in samenwerking met de docenten en studenten ontwikkeld. De studenten hebben een bijenladder bedacht die in de gevel geïntegreerd is. Het gebouw is integraal ontworpen. De groenontwerper was al in een vroeg stadium betrokken bij het ontwerp van het gebouw. Hetzelfde geldt voor de andere disciplines; dit heeft mogelijk gemaakt dat in het gebouw alle facetten van duurzaamheid in samenhang gerealiseerd konden worden.
Ontwerp en ontwerpaandachtspunten
De nieuwe Aeres Hogeschool is een slim energetisch gebouw: afhankelijk van de positie en oriëntatie hebben de gevels verschillende eigenschappen. Zo zorgen pv-panelen aan de westkant naast energieopwekking ook voor zonwering. De oostzijde, gericht op de bomentuin van het Floriadeterrein, is volledig groen en kleurt mee met de seizoenen. Het levendige, natuurinclusieve groendak is zowel een aangename verblijfsruimte als een inspirerend leer- en experimenteergebied. Een schaduwdak van semi-transparante pv-panelen beschermt de studenten tegen de zon en vermindert de opwarming van de school.
Het ruimschoots aanwezige levende groen heeft op zichzelf al veel positieve effecten op het binnenklimaat. Daarnaast zijn ook andere relevante factoren als daglicht, ventilatie, thermisch comfort, akoestiek, beweging en het gebruik van non-toxische materialen geoptimaliseerd. Per ruimte kunnen gebruikers zelf verlichting, klimaat en zonwering regelen. De gebouwprestaties worden continu gemonitord en aangestuurd door een intelligent gebouwbeheersysteem. Ook het inspirerende interieur is een vertaling van de onderwijsvisie en duurzaamheidsambities.
Passend bij de duurzame ambities voor de nieuwe hogeschool zijn verschillende circulaire materialen in het gebouw verwerkt, zoals biocomposiet gevelbekleding, betongranulaat, hergebruikt hout voor de tribunetrappen, vlonders en buitenmeubels en gerecyclede metal studs voor de binnenwanden. Op zijn beurt maakt het demontabele ontwerp zelf toekomstig hergebruik van bij Madaster geregistreerde materialen mogelijk.
Energie
Het gebouw produceert meer energie dan het verbruikt. De Energieprestatie coëfficiënt is negatief. Er zijn 400 semitransparante zonnepanelen op het dak geplaatst en 300 panelen tegen de gevel. Er is een geautomatiseerd gebouwbeheersysteem dat daglicht en ventilatie regelt en zo zorgt voor een minimaal energiegebruik. Voor verwarmen en koelen is gekozen voor warmte- en koudeopslag in de bodem.
Om het vele groen aan de gevel en op het dak van water te voorzien is er op het dak als ook onder het gebouw waterberging gerealiseerd. Het regenwater wordt data gestuurd naar de beplanting gestuurd.
Voor de gevel zijn zoveel mogelijk planten met de letter L gekozen omdat de kavels van het Floriadeterrein ieder een letter hebben vanuit de overkoepelende Arboretum gedachte. Het gehele Floriadeterrein vormt dan een bloemen- en plantenbibliotheek. Vanuit Aeres was het de wens om huisvesting voor zoveel mogelijk insecten en vogels te realiseren. Samen met de leraren en studenten is het robuust beplantingsplan tot stand gekomen.
Het opgevangen regenwater dient als warmte-/ koelingsbuffer en wordt gebruikt voor het bewateren van de planten. Hierdoor wordt 50% van het drinkwater bespaard dat normaliter voor bewatering nodig is. 70% van het regenwater wordt gebruikt en 30% wordt vertraagd afgevoerd. Er is een waterberging van 28.000 liter op het dak en van 59.600 liter onder het gebouw. Overtollig regenwater dat niet geborgen kan worden in de buffers wordt geloosd op straat. In Almere is het verplicht om het regenwater op de kavel te bergen. Het Floriadeterrein heeft geen regenwaterriool
Gevel
Door de keuze van een modulair systeem voor de groene gevel konden de planten al in het voorjaar op de kwekerij in de bakken geplant worden. De modules werden met volgroeide planten aan de gevel gehangen. Voordeel is dat de planten dan al goed geworteld hebben en er zo nodig ook planten vervangen konden worden. Aan de gevel is een ‘bijenladder’ gerealiseerd, bedacht door de studenten onder begeleiding van een ecoloog, die de bijen via het strategisch geplaatste sortiment naar het dak leidt.
Het dak is een ontmoetingsruimte en tuin waar in het ontwerp uitgegaan is van ondersteuning van de lokale biodiversiteit. Hier werden inheemse planten gebruikt en het daktuinsubstraat werd aangepast zodat het beter aansluit bij de natuurlijke vegetatie. Er staan 6 bomen op het dak.
Voor de binnenbeplanting is gebruik gemaakt van tropische en subtropische beplanting. Langs de vide is een beplante wand gerealiseerd die regenwater opslaat zodat de planten van voldoende water worden voorzien. Er zijn verschillende vormen van binnenbeplantingsystemen toegepast.
Onderhoud
Het onderhoud van het dak en de gevel is vergelijkbaar met dat van vergelijkbaar groen op maaiveld. De gevel wordt elke maand geïnspecteerd. Twee keer per jaar wordt de gevel met behulp van een hoogwerker onderhouden. Er wordt gesnoeid en zo nodig worden plantjes vervangen. De daktuin wordt elke 3 à 4 weken nagelopen en er worden zo nodig zaailingen verwijderd of planten vervangen. De binnenbeplanting wordt elke maand een keer geïnspecteerd.
Lessen
De grote les in dit project was dat een dergelijk integraal project met substantiële vergroening, een duurzaam energieconcept en het gebruik van het regenwater vereist dat de verschillende vakdisciplines van begin af aan samenwerken. Architect, constructeur, groenplanner, bouwfysicus, etc. moeten vanaf het begin samenwerken. Zo moet er rekening gehouden worden met het extra gewicht van het groene dak en moet er rekening worden gehouden met de bevestiging van de groene gevel. Planten moeten op tijd besteld worden; het voorkweken van de planten op de werkplaats van de hovenier in de bakken die aan de gevel bevestigd zouden worden zorgde ervoor dat de planten beter groeiden en er minder uitval was. Het basisidee om het Floriadeterrein te structureren als een arboretum met in elke kwadrant alleen planten met een naam die begint met een bepaalde letter, in het geval van de Aeres Hogeschool de letter L, was te dwingend. Beter is om planten te kiezen die bij de locatie en omgeving passen omdat deze het meest succesvol zijn en dus duurzaam en ook de grootste bijdrage leveren aan de biodiversiteit. Zo zijn er op het dak 5…. en een appelboom aangeplant; de groenplanner had graag meer appelbomen voor de biodiversiteit geplant.
Kosten
De aanlegkosten van de groene gevel, het groendak en de binnenbeplanting waren ca. 1.000.000 euro incl. 1,5 jaar onderhoud.
Bron:
Interview met en materiaal van Marc de Jager, De Koninklijke Ginkel Groep
Projectboek Aeres Hogeschool Almere ‘Gebouwd om de stad te laten leven’
