Bo01, Malmö, Zweden

Oever van het westelijke havengebied in Malmö Bo01 © atelier GROENBLAUW, Madeleine d'Ersu

De stad Malmö is de derde stad van Zweden en heeft 280.000 inwoners. Malmö heeft een uitstekende ligging aan de waterstraat die Denemarken scheidt van Zweden en de Noordzee verbindt met de Oostzee. In 2000 werd Malmö de belangrijkste entree van Zweden door de opening van ‘Öresundsbron’ (Sontbrug) die Zweden met Denemarken verbindt.

Vergelijkbaar met Hammarby, is Bo01 gerealiseerd in een oud industrie/havengebied met vervuilde grond. De wijk Bo01 is voorzien van 100% vernieuwbare energie en is een voorbeeld voor duurzame stadsvernieuwing ver over de grenzen van Zweden.

Bo01 is de eerste stap in  het transformatieproces van het 160 ha grote industrie- en havengebied. Uiteindelijk zullen er in het gebied 30.000 mensen wonen.

© Sébastien Ludwig / Jonathan Perrin

Ondanks de hoge dichtheid en het stedelijke karakter is er veel aandacht voor een grote diversiteit aan groene ruimtes en biodiversiteit. Veel bomen, klimplanten, vijvers en groene daken zorgen ervoor dat iedere tuin minstens 50 verschillende soorten planten herbergt en voedsel biedt voor vogels. De voornamelijk autovrije openbare ruimtes bieden veel mogelijkheden voor aantrekkelijke fietsroutes en wandelingen.

Hergebruik van water, grondstoffen en afval, en gebruik maken van natuurlijke bronnen zoals zon en wind kenmerken het gebied. Het aanmoedigen van een grote diversiteit in architectuur zonder de gebruikelijke restricties maakte van de wijk een buitengewoon laboratorium dat resulteerde in een uitzonderlijk aantrekkelijke wijk.

© Sébastien Ludwig
© Jonathan Perrin / atelier GROENBLAUW, Madeleine d'Ersu

100% vernieuwbare energie

Het grootste deel van de warmte voor de wijk word geleverd door de ‘Aktern’ warmtepomp installatie, die warmte en koude onttrekt voor het grootste deel uit een natuurlijk ondergronds waterreservoir en koude voor een kleiner deel uit zeewater.

In het westelijke havengebied zijn 10 koude en warme waterbronnen in een aquifer in een diepte van 40 tot 70 meter in de grond ingebracht. In het water van de aquifer, dat het hele jaar door een stabiele temperatuur van 10-11°C heeft, wordt in de zomer warmte opgeslagen en in de winter koude. Het koelingsdeel wordt voornamelijk voor kantoren buiten het Bo01 gebied gebruikt. Het is in Zweden niet gebruikelijk dat in woningen koeling wordt toegepast. De warmteproductie wordt aangevuld met de warmte uit de thermische zonnecollectoren. 1400 m2 zonnecollectoren zijn gerealiseerd op de appartementen. Hiervan zijn 200 m2 vacuümcollectoren. De zonecollectoren zijn direct verbonden met het wijkverwarmingssysteem zodat geen extra opslagvaten nodig zijn.

Het wijkverwarmingssysteem heeft vier pijpsystemen: een voor oppervlaktewater (zeewater), een voor grondwater, en een voor wijkverwarming en -koeling. De elektriciteit voor de woningen wordt geproduceerd door een 2 MW windturbine in het noorden van het havengebied en 120 m2 photovoltaïsche zonnecollectoren op de gebouwen.

Westelijk havengebied Bo01, Malmö © Jonathan Perrin

Jaarlijks produceert het Bo01 systeem 5.800 MWh warmte, 5.000 MWh koelte en 6.300 MWh elektriciteit. Het is ontworpen om 85.000 m2 woonoppervlak van warmte en elektriciteit te voorzien. Omdat het verbruik van een wijk niet parallel loopt met de opbrengst van de geïnstalleerde duurzame bronnen zoals wind- en zonne-energie is het systeem aangesloten op het net. In de jaarlijkse balans wekt de wijk de benodigde energie op uit vernieuwbare bronnen.

Om het energie- en warmte gebruik te beperken zijn er contracten gesloten met de bouwende ontwikkelaars. Uitgangspunt hiervoor was dat de woningen niet meer dan 105 kWh/m2/jaar zullen gebruiken voor zowel energie als warmte. Er zijn voorzieningen getroffen dat de bewoners hun energiegebruik kunnen bijhouden.

Terwijl de eerste gebouwde woningen achteraf niet aan deze eisen bleken te voldoen presteren de later gerealiseerde woningen juist beter. International District Energy Association, 2008

Distributie systeem van Malmö City 100 Procent lokale hernieuwbare energie © E.ON Värme Sverige
- Bron: atelier GROENBLAUW - Madeleine d'Ersu

Water

Het regenwater wordt in open bovengrondse goten afgevoerd. Het regenwaterafvoersysteem is aantrekkelijk vormgegeven en aangevuld met watervallen, vijvers en verschillende elementen om het water te bufferen en te zuiveren. De topografie van de wijk is gedeeltelijk aangepast om een natuurlijk verval naar de zee of het centrale kanaal te realiseren. Door het realiseren van groene daken is de hoeveelheid af te voeren regenwater verkleind. Ieder gebouw is omgeven door een goot die onderdeel uitmaakt van de vormgeving van de publieke ruimte.

Iedere woning heeft een internetaansluiting om het water- en energieverbruik gemakkelijk zichtbaar te maken. Samen met de aantrekkelijke en duurzame buitenruimte maakt dit een bewust en aantrekkelijk leven in een duurzame wijk mogelijk.

© atelier GROENBLAUW, Madeleine d'Ersu
© Sébastien Ludwig

© Jonathan Perrin
© Malmö City Planning, Photo by Jan-Erik Andersson
© Sébastien Ludwig

Literatuur