IJburg is een uitbreidingswijk in het oosten van Amsterdam en zal na afronding van het project circa 18.000 woningen tellen. IJburg is en wordt gebouwd in het IJmeer. IJburg moest dan ook gerealiseerd worden met oog voor de aanwezige natuurfuncties en waterhuishoudkundige eisen. Zowel in de eerste fase van IJburg als in de tweede fase is getracht natuurwaarden, een buitengewoon hoge dichtheid van gemiddeld 71 woningen per hectare (in de tweede fase zelfs 90 woningen per hectare), het behoud van de waterkwaliteit van het IJmeer en ook een hoge belevingskwaliteit te realiseren.
Op bijna elke plek van de eilanden is het water beleefbaar, uiteraard aan de randen van de eilanden maar door het vele binnenwater ook bij bijna elke woning in het midden van de eilanden. Het Haveneiland heeft een meer stenig stedelijk karakter en de hoogste dichtheid en een groot aandeel gestapelde woningbouw. Op het Steigereiland staat wonen op en in het water centraal. Hier worden ook experimenten met betrekking tot architectuur en particulier opdrachtgeverschap mogelijk gemaakt. Op de rieteilanden zijn voornamelijk grondgebonden woningen gerealiseerd.
In de tweede fase is er door strengere wetgeving op landelijk en Europees niveau gewerkt aan de verbetering van de natuurwaarden in de directe omgeving van de nieuwe eilanden.
Het IJmeer is een Natura 2000 gebied. Vanwege het ondiepe, luwe, voedselrijke karakter en de rijkdom aan schelpdieren en waterplanten is het gebied aantrekkelijk voor watervogels. In het IJmeer komen rond de 100 vogelsoorten voor waarvan een aantal beschermd zijn. IJburg zelf valt weliswaar net buiten de beschermingszone maar bij de aanleg van de nieuwe eilanden is er wel rekening mee gehouden dat er geen significante invloed op het beschermde gebied ontstaat. IJburg ligt bovendien in de ecologische hoofdstructuur tussen Vechtstreek en Waterland. Het maken van eilanden bleek zowel uit milieuoverwegingen als ook met oog op de woonkwaliteit de betere oplossing ten opzichte van inpolderen. Binnen de plannen is veel aandacht voor natuurlijke oevers en een goede doorstroming. Door de aanleg van IJburg hoeven de natuurwaarden niet per se achteruit te gaan; er ontstaan meer oevers en luwte, en helderder water doordat het slib bezinkt. Door de aanleg van de nieuwe eilanden zijn wel mosselbanken en dus de voedselbron van veel watervogels bedekt; deze zijn gecompenseerd door de aanleg van nieuwe mosselbanken.
Ter compensatie van de aanleg van IJburg legt Amsterdam in samenwerking met veel andere partijen drie nieuwe natuurgebieden aan, de Hoekelingsdam, de Diemer Vijfhoek en de Zuidelijke IJmeerkust.
Watersysteem
Het watersysteem van de eerste fase van IJburg wijkt af van de watersystemen in de andere landaanwinningen in het IJsselmeer. Voor IJburg is namelijk gekozen voor een ophoging in plaats van de gebruikelijke inpoldering. Reden voor deze afwijkende wijze van landaanwinning was onder andere het stand-still principe wat inhoud dat de aanleg van het nieuwe land geen invloed mag hebben op de waterkwaliteit van het omringende water. Op de IJburger eilanden wordt het neerslagwater om deze reden zolang mogelijk vastgehouden en gezuiverd. Het grootste gedeelte van de verharde oppervlakken is afgekoppeld. Via infiltratiedrains wordt dit water in de bodem geïnfiltreerd. Vanuit de bodem stroomt het water via rietoevers die het water verder nazuiveren in het oppervlaktewater van het eiland. Vanuit dit oppervlaktewater kan het schone water op het IJsselmeer worden gespuid.
In een traditionele polder moet er continu en gecontroleerd water uit de polder gepompt worden. De waterkwaliteit van het gespuide water kan niet of beperkt gecontroleerd worden; dit geldt zeker bij piekafvoeren. Het systeem van IJburg biedt daarentegen de mogelijkheid voor zuivering vooraf. Projectbureau IJburg, 2007 Lang, 2009
Steigereiland IJburg, Amsterdam
Op Steigereiland in IJburg worden alle nutsvoorzieningen (gas, elektriciteit, drinkwater, riool, telefoon, kabel) aangeboden op de centrale steiger die hiervoor speciaal is ontworpen.
Om ook in de winter een probleemloos functioneren van de nutsaansluitingen te kunnen garanderen wordt de zone met leidingen in de winter verwarmd om bevriezen van de drinkwaterleiding te voorkomen en in de zomer gekoeld om legionella te voorkomen in het drinkwater. Hoewel het water door een schutsluis van het IJmeer is afgesloten varieert het waterpeil maximaal 60 cm. De steiger is op palen gefundeerd en heeft dus een vast peil. De drijvende woningen bewegen mee met het waterpeil; de verbinding tussen de steiger en de woningen is flexibel uitgevoerd. De meterkasten zijn niet in de woningen maar op de steiger geplaatst. De verantwoordelijkheid voor de flexibele aansluiting tussen meterkast en woning ligt bij de eigenaar van de woning; de nutsleveranciers dragen de verantwoordelijkheid alleen tot de meterkast.
De planning van nutsaansluitingen van drijvende of amfibische woningen kan in de planfase van projecten door het nodige overleg en afstemming met de verschillende nutsbedrijven extra tijd vergen. Projectbureau IJburg, 2003 Pötz et al., 2009
Literatuur
- Lang L. de & Milanovic M.; De afronding van Amsterdam (in PlanAmsterdam nr.2); DRO, Amsterdam, 2009
- Projectbureau IJburg; Waterbuurt West Steigereland - Stedenbouwkundig deelplan; Amsterdam, 2003
- Projectbureau IJburg; IJburg - De kracht van water; Amsterdam, 2007
- Pötz H. & Bleuzé P.; Vorm geven aan stedelijk water, SUN architecture, Amsterdam, 2009