De infiltrerende stad

Beplante infiltratiestrook - Bron: atelier GROENBLAUW

Klimaatverandering en veranderend landgebruik zetten het leefklimaat en het watersysteem in de stad steeds meer onder druk. Alle gemeenten moeten vanaf 2020 bij herinrichting rekening houden met de klimaatveranderingen en de stad klimaatbestendig inrichten. Er wordt ervoor gezorgd dat meer regenwater in de bodem infiltreert en daarmee minder snel of niet wordt afgevoerd via het rioolstelsel. Dit beperkt problemen met wateroverlast, hitte en verdroging en zorgt tegelijkertijd voor aanvulling van grondwater.

Het gebruik van infiltrerende verharding is hiervoor een mogelijke maatregel. Hiervan zijn een aantal producten op de markt. Vanwege problemen met de afname van infiltratiecapaciteit en onduidelijkheid over het beheer en onderhoud staat deze maatregel ter discussie. Er is inzicht nodig in het huidige functioneren en in het benodigd beheer van infiltrerende verharding op lange en korte termijn om de effectiviteit van de verharding op lange termijn te waarborgen.

Het project vergelijkt een aantal producten op hun werking en op hun aanleg- en beheerkosten. De onderstaande systemen zijn onderzocht:

  • Aquaflow regular (bergend of infiltrerend), met kolk en Archimedes
  • Bufferblock met waterpasserende stenen of kolk
  • EWB Urban rainshell
  • Tilesystem (Zeer Open Afval Keramiek)
  • Drainvast (Drainvoeg en Drainstop)

Daarnaast beschrijft het modelberekeningen, proeven aan innovatieve oplossingen in laboratoriumomstandigheden en praktijkmetingen. Er zijn meer dan 100 infiltratieproeven gedaan. De gemiddelde infiltratiesnelheid bedroeg 540mm/uur maar de infiltrerende werking neemt met gemiddeld 74mm/uur per jaar af.

De vele omgevingsfactoren bemoeilijken het trekken van conclusies. Vanzelfsprekend werkt infiltrerende verharding het best op een vlak wegprofiel. De verkeersintensiteit blijkt onverwacht een positieve invloed te hebben op de werking en de aanwezigheid van struiken en in mindere mate van bomen heeft een negatieve invloed op de werking. De tot nu toe gehanteerde ontwerprichtlijnen die aangeven in welke omgeving infiltrerende verharding wel of niet kan worden aangelegd, worden in het onderzoek samengevat.

Goed onderhoud helpt de afname van de werking over tijd te verminderen. Straatvegen helpt niet. Gebruik van hogedruk lucht helpt bij waterpasserende verhardingen en bij waterdoorlatende verhardingen is een ZOAB-reiniger effectief. Metingen naar de effectiviteit over de tijd vereisen tijd en dus meer en meerjarig onderzoek.

Aanbevelingen voor toekomstige implementaties zijn vooraf fijne deeltjes af te vangen, de leeglooptijd na een bui dynamisch te regelen, een meet- en beheerplan op te stellen, vooraf peilbuizen voor metingen aan te brengen, en voor een goede overloop te zorgen.

De (MKB-) fabrikanten van infiltrerende verharding hebben aan dit onderzoek bijgedragen om uit te vinden of er een toekomst is voor hun innovaties. Voor hen was de vraag: “Hoe kunnen MKB-ondernemingen met innovaties het vertrouwen van de markt zodanig versterken dat de markt (weer) kiest voor meer toepassing van infiltrerende verhardingen?”

Het blijkt dat hiervoor vooral vertrouwen, enthousiasme, doorzettingsvermogen en draagvlak bij de gemeenten nodig is. Op technisch niveau gaat het dan niet onverwacht vooral om de verwachte betrouwbaarheid, milieueffecten en kosten voor beheer en onderhoud.

Uit een analyse van de maatschappelijke kosten en baten van infiltrerende verhardingen blijkt uiteindelijk ook dat zo mogelijk de aanleg van zichtbare oplossingen zoals berging op straat of een wadi kosten-effectiever is dan die van infiltrerende verharding. De aanleg van infiltrerende verharding kan goedkoper zijn dan de aanleg van een regenwaterriool. Een probleem is wel dat de kosten voor aanleg, beheer en onderhoud bij de gemeente liggen en de baten voornamelijk elders zoals bij het waterschap, verzekeraars en huiseigenaren. Milieueffecten worden in het project niet meegenomen, en in het bijzonder geldt dit voor de baten van het voorkomen van droogteschade in de stad.